asfalt
'En toen hij hoorde waar zijn bruine van gemaakt was, gaf hij al zijn buizen van deze kleur een fatsoenlijke begrafenis'
De geschiedenis van deze kleur is enigszins sinister.
Asfalt, ook wel bitumen genoemd, is een typisch voorbeeld van een kleur waarvan de historische naam is gebleven, maar die – gelukkig – al lang niet meer van echt asfalt wordt gemaakt. De geschiedenis van deze kleur is enigszins sinister. Tot het begin van de twintigste eeuw was een manier om het bruinzwarte pigment te verkrijgen het vermalen van Egyptische mummies. Pas in het begin van de twintigste eeuw werd er een alternatief ontwikkeld, en mummies en natuurlijk asfalt maakten plaats voor een bruinzwart op basis van moderne en zeer betrouwbare pigmenten.
Asphaltum: 'en toen hij hoorde waar zijn bruin van gemaakt was, gaf hij al zijn buizen van deze kleur een fatsoenlijke begrafenis'
De oorsprong van de kleur ligt in het oude Egypte, waar asfalt een van de materialen was die werden gebruikt om de doden te mummificeren. Het woord mummie is afgeleid van het Arabische woord ‘mumya’, wat letterlijk bitumen betekent. Om de lichamen voor de eeuwigheid te bewaren, werden ze gewikkeld in linnen doeken die gedrenkt waren in natuurlijk asfalt. Het asfalt drong door tot in het vlees en de botten, kleurde alles bruin en zorgde voor een uitstekende conservering. Mummies van farao's en andere hooggeplaatste personen werden in de graven begraven, terwijl die van gewone mensen en heilige dieren zoals katten en apen verdwenen in grotten of in het hete woestijnzand. Het is niet bekend wie het idee heeft bedacht, maar vanaf de zeventiende eeuw werden deze mummies opgegraven en op grote schaal naar Europa geëxporteerd. Hier werden ze in grote ‘mummiemolens’ vermalen tot een poeder dat zowel in verf als in medicijnen werd gebruikt.
'Wraak van de mummies'
Niet iedereen was bekend met de oorsprong van dit bijzondere bruinzwarte poeder. Het verhaal gaat dat een negentiende-eeuwse kunstenaar zo van streek was toen hij hoorde dat zijn verf van dode lichamen was gemaakt, dat hij de tubes verf in de tuin begroef om ze een 'waardige' begrafenis te geven. Tegen het einde van de negentiende eeuw was het aanbod van Egyptische mummies zo groot dat ze dienden als brandstof voor stoomtreinen. Bovendien werden de banen in Amerika gebruikt als ingrediënt in de papierindustrie, maar niet voor lang. Onder de mensen die met de krant in aanraking kwamen brak een cholera-epidemie uit, en daarom werd de epidemie toegeschreven aan de 'wraak van de mummies'.
Moordenaar schilderen
Asfalt is een pekachtige substantie die overblijft na de verdamping van de vluchtige elementen uit aardolie die aan de oppervlakte zijn gekomen. Er zijn bijvoorbeeld verschillende plaatsen in de wereld waar asfaltmeren voorkomen. Het grootste meer ligt op Trinidad en is nog steeds een bron van natuurlijk bitumen. In het Midden-Oosten werd asfalt voornamelijk gewonnen uit de Rode Zee, waar het in gestolde vorm terechtkwam nadat het door kloven en warmwaterbronnen was gesijpeld. Naast vermalen mummies werd dit natuurlijke asfalt ook gebruikt voor de bereiding van olieverf. Lijnolie zou worden verwarmd, waarna asfalt hierin werd opgelost. Asfalt moet je daarom beschouwen als een kleurstof (pigmenten die in olieverf worden aangebracht, lossen mogelijk niet op in de olie), met alle negatieve eigenschappen van dien. Kleurstoffen hebben de neiging te bloeden; de kleur dringt door in andere verflagen of verspreidt zich onbedoeld naar de omgeving, ook als de verflagen droog zijn. Maar asfalt doet nog veel meer! Het zorgt ervoor dat de verffilm kreukt en samentrekt totdat er weinig meer over is. Bovendien voorkomt asfalt dat de verf volledig uitdroogt, waardoor deze bij stijgende temperaturen kan uitzakken. Kortom een ramp voor ieder olieverfschilderij.
Betrouwbare pigmenten
Het is dan ook niet verwonderlijk dat er uiteindelijk naar alternatieven werd gezocht. Gemalen mummie en natuurasfalt werden tot het begin van de twintigste eeuw nog voor olieverf gebruikt, maar zijn inmiddels uit het aanbod van kunstenaarsverven verdwenen. De kleur Asfalt in het Rembrandt olieverfassortiment wordt al generaties lang gemaakt op basis van moderne en uiterst betrouwbare pigmenten.
GERELATEERDE ARTIKELEN
- Het kiezen van een selectie resulteert in een volledige paginavernieuwing.